გელა მამულაშვილი

ქალთა ინიციატივით წყლის საკითხი თუ მოგვარდა, ეს კაცებისთვის ცუდი რატომ არის?

სამყაროს ძირითადად ქალები რომ მართავდნენ, პრობლემები გაცილებით ნაკლები იქნებოდა. საკუთარ თავზე ვილაპარაკოთ და მუნიციპალიტეტებში არსებულ რეალობაზე გავამახვილოთ ყურადღება. ჩვენი პირველი მოპასუხე ქვემო ქართლის ქალთა ასოციაცია "ქალი და სამყაროს“ პრეზიდენტი მარინა ბჟალავაა.

მარინა ბჟალავა გვეუბნება, რომ ადგილობრივ არასამთავრობო სექტორში ძირითადად ქალები მუშაობენ. მისივე თქმით, მმართველობაში ქალები ბევრად მეტნი უნდა იყვნენ, ვიდრე დღეს არიან: „ბოლნისში გადაწყვეტილების მიღება-აღსრულებაში კაცები უფრო არიან წარმოდგენილი. საკრებულოში ფერიდე ტვილდიანი, ნონა რეხვიაშვილი და ნონა ყაველაშვილი არიან; გენდერული თანასწორობის საბჭოში მათთან ახლო ურთიერთობა მაქვს. ეს თანამშრომლობა რომ არა, მუშაობა ძალიან გაგვიჭირდებოდა. პროექტებს ვწერთ და მათთან კონკრეტული წინადადებებით მივდივართ. ოფიციალური მიმართვები კი არა, ტელეფონზე ვრეკავ და შინაურულად გვეხმარებიან“.

მაგალითისთვის, გარემოს დაცვის დღესთან დაკავშირებით ნარჩენების მართვის (უკონტროლოდ რომ არ დაეწვათ) პროექტი განახორციელეს და ბანერიც დადგეს. ჩვენი რესპონდენტი გვეუბნება, რომ  მათ ამ საქმეში გენდერული თანასწორობის საბჭოს ხელმძღვანელი, ინგა ფოცხვერაშვილი დაეხმარა: „მათი ჩართულობა გადამწყვეტია. პროექტსაც იმ იმედით ვწერთ, რომ ადგილობრივი თვითმმართველობა მხარში დაგვიდგება. თუნდაც ბანერისთვის ადგილი რომ გამოიძებნა, ამ ლიდერი ქალების დამსახურებაა. ამავე დროს, სოფლებში რომ დავდიოდით, გამგეობის ზედამხედველობის სამსახურის წარმომადგენელი დაგვყვებოდა, ჩვენთან ერთად მოსახლეობას კონკრეტულ ინფორმაციას აწვდიდა, როგორ უნდა მოქცეულიყვნენ ბუნების დასაცავად. ნებისმიერ საკითხზე თვითმმართველობის კონკრეტულ გადაწყვეტილების მიმღებ პირებთან გვაკავშირებენ და ა.შ.“

მარინა ბჟალავას თქმით, ასევე, ბოლნისის კულტურისა და ახალგაზრდობის განყოფილებასთან აქვთ მჭიდრო თანამშრომლობა, სადაც ქალებიც არიან წარმოდგენილი. მისივე ინფორმაციით, მერის თანაშემწეა სალომე საღინაძე, ვისთანაც ბოლო დროს კარგად თანამშრომლობენ: „მისი თანადგომით, შეხვედრებს სათემო ცენტრებში ვმართავთ. სხვანაირად პროექტის განხორციელება წარმოუდგენელია, რაც უნდა სასიკეთო ნაბიჯები დაგეგმო. კიდევ ვალენტინა ნავერიანია, რომელიც სოციალურ საკითხებზე მუშაობს და აქტიურად გვეხმარება. მათ შორის, შშმ ქალებთან შეხვედრებს ესწრებიან, უშუალოდ ისმენენ გადასაწყვეტ პრობლემებს. ბოლო შეხვედრაზეც ინგა ფოცხვერაშვილი (გენდერული საბჭო) და სოციალური სამსახურიდან მახლდნენ. მათ მონაწილეობას მოსახლეობა განსაკუთრებულად აღიქვამს, ეს ეთნიკურ უმცირესობას უფრო შეეხება. იგივე სოფლებში რწმუნებულებს რომ დაურეკავენ, გაცილებით პასუხისმგებლობიანად უდგებიან ნებისმიერ საქმეს. ინგა ფოცხვერაშვილმა დაურეკა რწმუნებულებს და უთხრა, რომ სოფლებში შშმ პირ ქალებს და მათ ოჯახის წევრებს უნდა შევხვედროდით.  ყველგან კარგად მიგვიღეს და მათ შესახებ სრული ინფორმაცია წამოვიღეთ. ინდივიდუალურად შესწავლა ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ საჭირო ნაბიჯები გადაიდგას, რათა ამ ადამიანების განათლებას და შემდეგ დასაქმებას ხელი შეეწყოს“.

ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობისთვის ხელშემშლელ ფაქტორებზე ქალბატონი მარინა გვეუბნება, რომ დღემდე სტერეოტიპული დამოკიდებულებაა - ქალს უფრო საოჯახო საქმე ევალება და პოლიტიკა კაცის საქმეა: „ამაზე პროექტები განგვიხორციელებია, როცა კაცები დაუფარავად გვეუბნებოდნენ, რომ ქალები პოლიტიკაში გვეცოდებიანო. ეს ყველაფერი კი იმიტომ, რომ ჩვენთან ეს პოლიტიკაც ზედმეტად დამძიმებულია. ბოლო დროს ქალები შედარებით აქტიურები კი გახდნენ, მაგრამ მეტი არის საჭირო“. 

ბჟალავას თქმით, ადრეულ და იძულებით ქორწინებაში რაღაცები უკეთესობისკენ შეიცვალა, მაგრამ პროგრესი შეუქცევადი უნდა გახდეს. მისივე თქმით, გენდერულ საკითხებზე 2001 წლიდან მუშაობენ (დღეს ქალთა რადიოც აქვთ) და ურთულესი რეალობის წინაშე იდგნენ: „ჯერ გათიშულობა ეთნიკურ ჯგუფებს შორის. მოგეხსენებათ, 90-იანებში ბოლნისში ამ ნიადაგზე შეტაკებაც მოხდა. ამ ამბებმა კიდევ უფრო დაშორიშორება გამოიწვია. მაშინ ადგილობრივი ხელისუფლებაც კი სამოქალაქო აქტივისტებს მტრებად აღგვიქვამდა. ახლა მჭიდროდ ვთანამშრომლობთ და ბევრი საკითხი გადაგვიწყვეტია“.

ქალბატონი მარინა აზუსტებს, რომ ადრეულ ქორწინებაში უფრო ეთნიკურ უმცირესობას გულისხმობს. იმასაც იხსენებს, ერთხელ 11 წლის გოგონა როგორ მოიტაცეს და 12 წლისას უკვე ქორწილი გადაუხადეს: „ასეთი საშინელებები დღეს აღარ ხდება. იყო სოფლები, საიდანაც სკოლიდან შეიძლება მეექვსეკლასელი გამოეყვანათ და დაენიშნათ. სოფელ ნახიდურში პედაგოგად 10 წელი ვიმუშავე. ადგილებზე საინიციატივო ჯგუფების ჩამოყალიბებას ხელი შევუწყვეთ, რომელიც ცნობიერების ამაღლებაზე იმუშავებდნენ. საამაყო წინგადადგმულ ნაბიჯად მიგვაჩნია, რომ დღესაც მოქმედებენ - „ახალგაზრდა აზერბაიჯანელი ქალები საქართველოში“ და „ქვემო ქართლის ახალგაზრდა სომეხ ქალთა კავშირი“ - პროექტებსაც მათთან ერთად ვახორციელებთ. ამ ადამიანებს საკუთარ თემში უფრო მეტი კონტაქტები და შესაძლებლობები  აქვთ, ენის ბარიერიც არ აქვთ სასარგებლო ინფორმაციის გაზიარებისთვის. ამ გზით სამოქალაქო ღირებულებები უნდა გავზარდოთ და განვავითაროთ. ფონდი „ტასოს“ პროექტიც გვაქვს და პირდაპირ ამ საინიციატივო ჯგუფების გააქტიურებაზე ვმუშაობთ; რათა შემდეგ ოფიციალურად ორგანიზაციები გახდნენ და მეტ შედეგებს მიაღწიონ. ეს ახალგაზრდები ნელ-ნელა წამოვიდნენ, მუდმივად პროგრესირებენ. მათთან ერთად სოფლებში დავდიოდით და გოგონებს ვეკითხებოდით, რა საჭიროებები აქვთ, რა უნდოდათ. მაგალითად, სოფელ ნახიდურში ბიბლიოთეკა არ გვაქვსო. ვცდილობთ ისინი არ დაფრთხნენ და ნელ-ნელა ვიაროთ პროგრესის გზით. არ გვავიწყდება, ადრე სოფლებში სკოლას ვერ ამთავრებდნენ, განათლებას ვერ იღებდნენ, მაღალ კლასებში გოგონას ვეღარ ნახავდით. ბოლო წლებია სკოლასაც ამთავრებენ და მოტაცების ფაქტებიც კი შემცირებულია. მახსოვს გოგონა, შეხვედრისას გვითხრა, რომ თვითმკვლელობამდე იყო მისული, როცა ძალით დანიშნეს და ათხოვებდნენ. მთელი თავგადასავალი, ადგილობრივი თვითმმართველობის ჩარევა დაგვჭირდა (ძალიან გამოგვადგა), რომ „ნიშანი“ უკან დაებრუნებინათ. აზერბაიჯანულ თემში ნიშნის უკან დაბრუნება ერთი სერიოზული ტრაგედია თუ ძალიან მძიმე შემთხვევაა. გოგონები ამ ყველაფერს უკვე წინააღმდეგობას უწევენ“.

ასოციაციის პრეზიდენტი ძალადობის ერთ შემთხვევაზე სასამართლო პროცესზე დასწრებასაც აპირებდა, - ჯერ არაო, უთხრეს. მისივე ინფორმაციით, ქალი სახლიდან გამოუშვეს, შვილები წაართვეს: „აზერბაიჯანელ კაცებს მეზობელ თურქეთთან და აზერბაიჯანთან ხშირი ურთიერთობა აქვთ, ეკონომიკურადაც ქალებზე უფრო ძლიერები არიან. ამ მხრივ ქალი იჩაგრება. როდესაც ქალი ეკონომიკურად ფეხზე ვერ დგას, ნაკლებად დაცულია. ამიტომ ვიბრძვით ეკონომიკურად გავაძლიეროთ, ვზრუნავთ განათლებაზე. გოგონებს ვუხსნით თუ რამდენად ცუდია ადრეული გათხოვება განათლებისა და მისივე კარიერისთვის. სხვათა შორის, კაცებსაც ვუხსნით უარყოფით შედეგებს, რასაც ქალებისთვის განათლების შეზღუდვა იწვევს - საზოგადოებისთვის, მათივე ოჯახისთვის და ა.შ“.

მარინა ბჟალავას თქმით, გენდერული სამართლიანობის გასაუმჯობესებლად გამოსავალი მეტი ინფორმირებასა და განათლებაშია. მისივე დაკვირვებით, ხშირად კაცებსაც ჰგონიათ, რომ მათ საწინააღმდეგოდ მუშაობენ, როცა ქალების უფლებების დაცვას და გაძლიერებას ხელს უწყობენ: „მაგრამ ჩვენ ამით კაცების უფლებებს კი არ ვარღვევთ, ქალმაც ასე არ უნდა გაიგოს. მიზანია ოჯახში იყოს ჰარმონიული ურთიერთობა, ურთიერთპატივისცემა. პოლიტიკაშიც ქალების ჩართულობას დიდი მნიშვნელობა აქვს, რადგან განსხვავებული ხედვა აქვთ. ქალს ბუნებრივად სოციალური საკითხებისადმი უფრო მეტი მგრძნობელობა აქვს. ერთი აქაური შემთხვევა მახსენდება - კაცებმა სოფლის კრებაზე პრიორიტეტად სასაფლაოს შემოღობვა აირჩიეს, ხოლო ქალებმა წყლის საკითხი, რეკრეაციული ზონის გაკეთება, გარემოს დაცვა ამჯობინეს. და თუ ქალთა ინიციატივით წყლის საკითხი (პრობლემა) მოგვარდა, ეს კაცებისთვის ცუდი რატომ არის?“

მართლაც რიტორიკული კითხვაა- ამიტომ რაც შეიძლება მეტი ქალბატონი ცენტრალურ თუ ადგილობრივ პოლიტიკაში. მასმედიამ ამ პროცესს მხოლოდ ხელი უნდა შევუწყოთ, ისევ და ისე ჩვენივე უკეთესი მომავლისთვის.

* * *

ქონების გადანაწილების ტრადიციული წესი ქალებს სიღარიბისა და დამოკიდებულებისთვის წირავს

რამდენად არიან ქალი პოლიტიკოსები წარმოჩენილი ხაშურის მუნიციპალიტეტის დონეზე; როგორია ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის ხელშემშლელი ფაქტორები და კარგი პრაქტიკები; რაზე მიგვანიშნებენ ადგილზე ნეგატიური გენდერული სტერეოტიპები; ასევე, ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის მავნე პრაქტიკები?

ხაშურის მუნიციპალიტეტის მერიის გენდერული თანასწორობის საკითხებზე პასუხისმგებელი პირი ნინო სუხიაშვილი გვეუბნება, რომ ადგილობრივ ხელისუფლებაში  ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობა მაღალი არ არის, თუმცა ბოლო პერიოდში, მას შემდეგ, რაც გენდერული კვოტები პარტიულ სიებში სავალდებულო გახდა, ქალთა ჩართულობა გადაწყვეტილების მიღების პროცესში გაიზარდა. მისივე ინფორმაციით, 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შედეგად არჩეული ხაშურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 27 წევრიდან 8 ქალია, რაც 29,62%–ს შეადგენს:

„აქედან 4 ქალი წარმოადგენს მმართველ პარტიას – „ქართული ოცნება – დემოკრატიული საქართველო“, 3- „ნაციონალურ მოძრაობას“, 1 კი –  პარტიას „საქართველოსთვის“. რაც შეეხება მუნიციპალიტეტის მერიას, 10 მუნიციპალური სამსახურიდან ქალი მხოლოდ 1–ს ხელმძღვანელობს, 9 განყოფილებიდან 5–ის ხელმძღვანელი ქალია, ხაშურის მუნიციპალიტეტი არ შედის იმ მცირერიცხოვანი მუნიციპალიტეტების რიგებში, სადაც არჩეული მერი ქალია“.

მუნიციპალურ დონეზე ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის ხელშემწყობ ფაქტორებზე საუბრისას, ნინო სუხიაშვილი უპირველესად ისევ კვოტირებას აღნიშნავს. მისივე განმარტებით, საკრებულოს წევრი 8 ქალიდან 7 პარტიული სიით მოხვდა საკრებულოში, 1 კი – მაყვალა მაისურაძე – არჩეულია მაჟორიტარული წესით სურამის მაჟორიტარულ ოლქში:

„ქალბატონი მაყვალა პროფესიით ექიმია და საკრებულოში „ქართულ ოცნებას“ წარმოადგენს.  საყურადღებოა, რომ სურამის მაჟორიტარულ ოლქში ქალი დეპუტატის გამარჯვება უკვე ტრადიციად იქცა. მაყვალა მაისურაძე უკვე მეორე ვადით არის საკრებულოს მაჟორიტარი წევრი, მანამდეც 2014 წლის თვითმმართველობის არჩევნებში სურამის მაჟორიტარი იყო ირინე გელაშვილი. უფრო ადრე კი 2006 და 2010 წლების თვითმმართველობის არჩევნებზე სურამის მაჟორიტარად ორი ვადით იყო არჩეული ნინო ლომიძე–დოლიძე.

ისიც აღსანიშნავია, რომ სურამი მუნიციპალიტეტის ერთ–ერთი მრავალრიცხოვანი მაჟორიტარული ოლქია, სადაც ყოველთვის მაღალი კონკურენციაა. ხაშურის მუნიციპალიტეტის საკრებულო იმ გამონაკლისთა შორისაა, სადაც არჩეული თავმჯდომარე ქალია. ეკონომიკის დოქტორი, პროფესორი ნინო ლიპარტელიანი ხაშურის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს 2021 წლის ადგილობრივი თვითმმართველობის არჩევნების შედეგად ხელმძღვანელობს.

რაც ეხება ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის ხელისშემშლელ ფაქტორებს – ეს კომპლექსური საკითხია და მოიცავს ისეთი გარემოებების ერთობლიობას, როგორიცაა საზოგადოებაში დამკვიდრებული გენდერული სტერეოტიპები, რომელიც გადაწყვეტილების მიმღების როლს მამაკაცს მიაკუთვნებს, ქალთა დაბალი თვითშეფასება, მიუხედავად იმისა, რომ სინამდვილეში ქალებს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ჩართვისთვის საკმარისი განათლება და ცოდნა აქვთ; ქონების გადანაწილების ტრადიციული წესი, რომელიც ქალებს სიღარიბისა და დამოკიდებულებისთვის წირავს, ვინაიდან პოლიტიკაში ჩართულობა დამოუკიდებლობის მაღალ ხარისხს მოითხოვს და ა.შ.“

ნეგატიურ გენდერულ სტერეოტიპებზე ჩვენი რესპონდენტი ამბობს, რომ მოხსენიებული, როგორც ქალთა პოლიტიკური აქტიურობის შემაფერხებელი ფაქტორები, მხოლოდ ამას არ უშლის ხელს. მისივე თქმით, დამკვიდრებული გენდერული სტერეოტიპები ხელს უშლის ქალთა ჩართულობას გადაწყვეტილების მიღების პროცესში: „დიდი ხანია, ვაკვირდები ქალთა მონაწილეობას სოფლის მხარდაჭერის პროგრამის ფარგლებში გამართულ სასოფლო კრებებზე და სამწუხაროდ, მათი ჩართულობის ხარისხი უკეთესის სურვილს იწვევს. მიმდინარე წელს მუნიციპალიტეტმა საკრებულოს თავმჯდომარის ინიციატივით პირველად გამოიყენა სასოფლო კრებებზე ქალთა გააქტიურების დამატებითი მექანიზმები, როგორიცაა მათთვის პერსონალური მიმართვა სოციალური ქსელების ან პირადი ნაცნობობის მეშვეობით. ამ მეთოდმა ქალთა მონაწილეობა სასოფლო კრებებზე გაზარდა. ასევე კრების მიმდინარეობისას ხშირად გამოყენებული იყო ქალებისთვის პერსონალურად მიმართვის ხერხი: როცა მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლები სთხოვდნენ, მათაც საკუთარი პერსპექტივიდან დაესახელებინათ გადასაჭრელი პრობლემა. უნდა ითქვას, რომ მიდგომამ გაამართლა, თუმცა, ქალთა გააქტიურებისთვის კიდევ მეტის გაკეთებაა საჭირო“.

ნინო სუხიაშვილის თქმით, ოჯახში ძალადობა ხაშურის მუნიციპალიტეტში მწვავე პრობლემას წარმოადგენს. მისივე ინფორმაციით, ბოლო პერიოდში საქართველოში გახშირებული ფემიციდის შემთხვევებიდან რამდენიმე ხაშურის მუნიციპალიტეტში მოხდა: „ოჯახში ძალადობის განმაპირობებელია კვლავ სტერეოტიპული შეხედულება ქალისა და მამაკაცის როლებისა და ოჯახში გენდერული ურთიერთობების შესახებ, ასევე საზოგადოებაში დამკვიდრებული შეხედულება, რომ ოჯახის პრობლემა მისსავე ფარგლებში უნდა გადაწყდეს. ამასთანავე, სახეზეა ქალთა ეკონომიკური სიდუხჭირე. ხშირად, ქალები იძულებული არიან მოითმინონ ძალადობა, რადგან უბრალოდ, წასასვლელი არსად აქვთ.

უნდა აღინიშნოს, რომ ბოლო პერიოდში გაზრდილია პოლიციისადმი მიმართვიანობის მაჩვენებელი, რაც ამ მიმართულებით საზოგადოებაში ცნობიერების ამაღლების გარკვეული ხარისხზე მიუთითებს და ცალსახად დადებითი ტენდენციაა.

მუნიციპალიტეტში საქმიანობს გენდერული თანასწორობის საბჭო, რომლის ფარგლებშიც გასულ კვირას ჩატარდა გენდერული კვირეული. კვირეულის ერთი დღე ოჯახში ძალადობის პრობლემას დაეთმო. ამაზე იმსჯელეს გადაწყვეტილების მიმღებმა პირებმა, პოლიციის წარმომადგენელმა, პედაგოგებმა თუ სკოლებისა და საბავშვო ბაღების ხელმძღვანელებმა – იმ ადამიანებმა, ვისი ჩართულობაც შეიძლება კრიტიკულად მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს ძალადობის პრევენციისას. პრობლემის მოგვარების გზაზე პროგრესის მიღწევა  მხოლოდ ფართო საზოგადოებრივი ძალისხმევის შედეგადაა შესაძლებელი“, - დასძენს ნინო სუხიაშვილი.

როგორც ვხედავთ, ცალკეული „გამონათებების“ მიუხედავად, ადგილობრივ ხელისუფლებაში ქალების პოლიტიკურ გააქტიურებას უამრავი გამოწვევა ხელს უშლის. გაცილებით მეტი პროგრესია მისაღწევი, რადგან მეტი (გადაწყვეტილების მიმღები თუ განმახორციელებელი) ქალი პოლიტიკაში ქვეყნის წარმატებული ხვალინდელი დღის საწინდარია. ამ გზაზე ნაბიჯები დროულად უნდა გადაიდგას.

* * *

კაზრეთი - დასაქმებას შეწირული ადამიანების ჯანმრთელობა

გენდერული სამართლიანობის საკითხი ამჯერად ბოლნისის რაიონის დაბა კაზრეთის მაგალითზე განვიხილოთ. ჩვენი რესპონდენტი (ქალბატონი დოდო) ყოფილი პედაგოგია, რომელსაც გარკვეული მიზეზების გამო ზუსტი ვინაობის დასახელება არ სურს. - ჩემი ოჯახის წევრები „მადნეულში“ მუშაობენ და არ მინდა ზედმეტი პრობლემები შეექმნათო, - გვეუბნება.

მისი ინფორმაციით, კაზრეთის საკრებულოსა და გამგეობაში ქალებიც (მათ შორის, ბოლნისის გამგეობაში ნინო ასლანიშვილი) მუშაობენ. მისივე შეფასებით, ადგილზე გენდერული ბალანსი სრულად დაცული არ არის, ისევე, როგორც ქვეყნის სხვა რეგიონებში:

„ჩვენი ქალები მუშაობენ კაზრეთის სამთო-მომპოვებელ საწარმოებშიც. კერძოდ, მადნეულის გაფილტვრაზე, გადამამუშავებელ ლაბორატორიაში. ამ კონკრეტულ სფეროში ძირითადად ქალები არიან დასაქმებულნი. მეორე მხრივ, მადნეულის გარდა კაზრეთში სხვა სამსახურს ფიზიკურად ვერ ნახავ. გამონაკლისი რამდენიმე მაღაზიაა, სადაც ასევე ქალები მუშაობენ“.

დოდოს შეფასებით, - „დიდი პრობლემაა, რომ კაზრეთში საბავშვო ბაღი არ გვაქვს, რადგან თავის დროზე დაგვიკეტეს“. მისივე თქმით, ამხელა დაბა შენობის ავარიულობის გამო საჭირო ინსტიტუციის გარეშეა დატოვებული:

„მხოლოდ ერთეული კაზრეთელი ბავშვები (რომელთა მშობლებიც მუშაობენ) დადიან მეზობელი სოფლის, ბალიჭების საბავშვო ბაღში. უმუშევრების შვილებს ბაღში არ იღებენ. პასუხი ერთი და იგივეა - თქვენთვის ადგილი არ გვაქვსო. მაგალითად, ჩემი გოგო არსად არ მუშაობდა და ამის გამო შვილიშვილი ბაღის გარეთ დარჩა - დღემდე ვერ დაჰყავს“.

კითხვაზე, ამისთვის მშობელი სად უნდა მუშაობდეს, ჩვენი რესპონდენტი განგვიმარტავს, რომ მნიშვნელობა არ აქვს სად - მთავარია იქიდან ცნობას მიიტანა შეძლონ და მათ ბავშვებს მაშინვე იღებენ.

„კაზრეთის ბაღის მასწავლებლები ამჟამად სახლში არიან, ხელფასს ჩვეულებრივად იღებენ. ზოგმა დამატებითი სამსახური იშოვა და იქაც აქვს ანაზღაურება. კარგია, რომ ბაღის მასწავლებლებს ხელფასის მიცემა არ შეუწყვიტეს“.

დოდო ზოგადად ვერ ადასტურებს, რომ კაზრეთში ქალები გენდერული ნიშნით იჩაგრებიან. მისივე თქმით, მსურველი ეძებს სამსახურს და რაღაცას მაინც პოულობს:

„ახლა ვისაც სახლში ყოფნა და მხოლოდ ოჯახური საქმეების გაძღოლა სურს, სამსახურს არც ეძებს. ჩვენთან ბევრი ქალი ღამის ცვლებშიც (მადნეულში) კი მუშაობს, მაგრამ ეს ნებაყოფლობითი არჩევანია. ხშირად, მედიაში ვრცელდება ინფორმაციები ოჯახში (ქალთა მიმართ) ძალადობაზე - საბედნიეროდ, ჩვენთან ასეთები არ ხდება და მგონი არც იქნება. ერთ-ერთი მიზეზი ალბათ საწარმოებში დასაქმების მაღალი მაჩვენებელია“.

მაგრამ მედალს ორი მხარე აქვს და შეუძლებელია კაზრეთში გენდერული სამართლიანობის პრობლემა ეკოლოგიურ ჭრილშიც არ განვიხილოთ. ჩვენი რესპონდენტიც გვიდასტურებს, რომ ჰაერის დაბინძურების მხრივ სასიკეთოდ არაფერი შეცვლილა. კვლევებით დადგენილია, რომ სამთო-მომპოვებელი (ღია წესი) საბადოების გამო, დაბა და მთელი შემოგარენი სიმსივნის გავრცელების მხრივ ქვეყანაში ერთ-ერთი ლიდერია.

ამის გამო კაზრეთში ერთ-ერთი მოთხოვნადი ირმის რქაა, რადგან სჯერათ, რომ მძიმე გართულებებს მისი საშუალებით გაუმკლავდებიან. რეალობას ირმის რქის დაფშვნა, თაფლში არევა და მიღება რამდენად უშველის, ცალკე განხილვის საკითხია იმ ფონზე, როცა ცენტრალური თუ ადგილობრივი ხელისუფლება მწვავე პრობლემის აღიარებასა და სათანადო ნაბიჯების გადადგმას არ ჩქარობს.

კაზრეთში უმუშევრად დარჩენის შიშით პრობლემაზე ღიად საუბარს ერიდებიან, მაგრამ ჭირს ბოლომდე ვერ მალავენ. დოდოს თქმით, სიმსივნის (სხვა დაავადებების) გავრცელება აქ წლების განმავლობაში ჩვეულებრივი ამბავი გახდა და საშველი არ ჩანს:

„შეიძლება, ვიღაცამ არც დაგვიჯეროს, აქაური ქალების უმეტესობას უკვე გვეშინია, რომ, ადრე თუ გვიან, სიმსივნე ჩვენც დაგვემართება. ამას დაბაში არსებული სამწუხარო სტატისტიკაც ხელს უწყობს. ვისაც ეს ეხება, დროზე უნდა მოგვხედოს, რათა ეს დაძაბულ-ნერვული ფონი მაინც მოიხსნას. ხომ იცით, შიშს რამხელა თვალები აქვს?“

კითხვაზე, გამოსავალი სად არის, ჩვენი რესპონდენტი გვეუბნება, რომ ადამიანები ღიად საუბარს ერიდებიან, რადგან „არემჯი“ რეგიონში ძირითადი დამსაქმებელია. მისივე შეფასებით, მოწამლულ ჰაერზე ცხოვრება არავის ახარებს, მაგრამ უსაქმურად დარჩენაც გამოსავალი არ არის:

„ვიღაცას გაუვრცელებია, რომ სიმსივნეს ირმის რქა შველის. ამის გამო დაბაში მასზე დიდი მოთხოვნაა. პირადად მეც ბათუმიდან ახლობლებმა მატარებლით გამომიგზავნეს. დაფშვნილს თაფლში ვურევთ და ისე ვიღებთ. ყველასგან მიტოვებულებს, ამ გზით გადარჩენის იმედი გვასულდგმულებს“.

ერთი პერიოდი არასამთავრობო ორგანიზაციები აქტიურობდნენ კაზრეთის ეკოლოგიის დასაცავად. ქალბატონი დოდოს განმარტებით, სამწუხაროდ, მათ წინააღმდეგ ისევ ადგილობრივმა მოსახლეობის ნაწილმა გაილაშქრა, რადგან ყველას, ისევ და ისევ, სამუშაოს - ოჯახის საარსებო წყაროს დაკარგვა აშინებს:

„გეცოდინებათ, თავის დროზე დაბაც წარმოების გვერდზე გაშენდა. იმ ხმაურიანი დაპირისპირების შემდეგ, არასამთავრობო ორგანიზაციები აქ წესიერად აღარ გამოჩენილან. მოკლედ, ბეწვის ხიდზე გვიწევს გავლა, ოჯახის საარსებო ხელფასსა და შერყეულ ჯანმრთელობას შორის. ისევ სახელმწიფომ უნდა მოსთხოვოს კომპანიის ხელმძღვანელობას, რომ დაიცვას საშიში წარმოების წესები. წინააღმდეგ შემთხვევაში, გავა წლები და გენოციდს დაემსგავსება ეს ყველაფერი. ერთეულები მილიონებს შოულობენ და კეთილი ინებონ ნაწილი წარმოების გამართულობაზე დახარჯონ, რათა დაბა, ჩვენი რეგიონი ყოველდღიურად არ იწამლებოდეს და ადამიანებს ნაადრევად არ ისტუმრებდეს“.

ამ ფონზე, შეუძლებელია გენდერული სამართლიანობის გაუმჯობესებაზე ვისაუბროთ, როცა ადგილზე ლამის ყოველ მესამე-მეოთხე ქალს მკერდის სიმსივნე აღენიშნება. დაუშვებელია დასაქმებას ეწირებოდეს ადამიანების ფუნდამენტური უფლება ჯანმრთელ გარემოში ცხოვრებაზე. შუბი ხალთაში დიდხანს არ იმალება და მთავრობამ მწვავე პრობლემას დროზე უნდა მიხედოს.

* * *

ქედაში ქალებისთვის ბიზნესზე ფიქრი უფრო მარტივი გახდა, ვიდრე პოლიტიკურ კარიერაზე

ქედის მკვიდრი, აჭარის ტელევიზიის (საზოგადოებრივი მაუწყებლის) ჟურნალისტი ილონა შავლიძე გვეუბნება, რომ ქედის საკრებულოს 24 დეპუტატიდან სამი ქალია.

მისივე თქმით, ეს სურათიც საკმარისია დავასკვნათ, თუ რამდენად ნაკლებად არიან ქალები პოლიტიკაში ჩართული:

„ეს ციფრიც ალბათ კვოტირების (საარჩევნო) სისტემამ მოგვცა, რომელიც საკრებულოს პროპორციულ სიაში ყოველ მესამე კანდიდატად ქალის დასახელებას გულისხმობდა. ის ფაქტი, რომ ადგილზე მაჟორიტარი ქალი საერთოდ არაა, ჩემს არგუმენტს მხოლოდ ამყარებს“.

ილონას ინფორმაციით, მუნიციპალიტეტის მერიაში ცხრა სხვადასხვა სამსახურის უფროსის პოზიციაა. მისივე თქმით, მათგან სამსახურის უფროსი ქალი მხოლოდ ერთ - განათლების, კულტურის, სპორტის, ტურიზმის, ახალგაზრდულ საკითხთა და ძეგლთა დაცვის სამსახურის უფროსის პოზიციაზეა დასაქმებული:

„ვფიქრობ, რომ თუნდაც ასეთი პრეცედენტები გვაძლევენ კარგ მაგალითებს იმისა, რომ სამომავლოდ მეტი ქალი იყოს პოლიტიკაში. მანამდე, ნაკლებად ვხედავთ ქალებს სხვა მაღალ თანამდებობებზეც. მაგალითად, ქედის მუნიციპალიტეტში მოქმედ ა(ა)იპებისა და შპს-ების ხელმძღვანელებად მხოლოდ ორში, „ბაგა ბაღების გაერთიანებისა“ და „სახელოვნებო სკოლის“ ხელმძღვანელად ქალები არიან წარმოდგენილი“.

ჩვენი რესპონდენტის შეფასებით, ქალთა პოლიტიკური მონაწილეობის ხელშემშლელი ფაქტორები სათავეს იმ სტერეოტიპებიდან იღებს, რომელიც უძველესი დროიდან დამკვიდრდა და აქამდე ვერ მოვიშორეთ:

„მე პროფესიით ჟურნალისტი ვარ და დღემდე სოფლებში გადაღებებზე გასვლისას ქალები კამერებს გაურბიან. არაერთ პროექტში მიმიღია მონაწილეობა, რომელიც ადგილობრივი ბიუჯეტის შედგენის მიზნით, კარდაკარ სიარულსაც ითვალისწინებდა - ოჯახში მისულს კი ქალები ხშირად მეუბნებოდნენ: „მე არა, ჩემს ქმარს დავუძახებ“ ან „ოჯახის უფროსს დავუძახებ და იმას უთხარი“ და ა.შ. სამწუხაროდ, დღემდე ჭარბობს ისეთი სტიგმა, რომლის მიხედვითაც ოჯახში ერთადერთი „დომინანტი“ კაცია. ქალი კი, მითუმეტეს მაღალმთიან მუნიციპალიტეტში ითვლება ოჯახის დიასახლისად, ქალი არის შვილების აღმზრდელი...“

მისივე დაკვირვებით, ის ქალები, რომლებიც მუშაობას სკოლებსა თუ ბაღებში ახერხებენ, საკმაოდ შრომატევადი საქმე უწევთ:

„მათ ოჯახში საოჯახოს გარდა უამრავი საქმე უნდა მოასწრონ, რომელიც საქონლის მოვლას, საკარმიდამო ნაკვეთში თამბაქოსა თუ ბოსტნეულის მოყვანას გულისხმობს. ზაფხულობით კი ზოგიერთ ოჯახს, ოთხი თვის განმავლობაში, საქონელი მთაში მიჰყავს, სადაც რძის პროდუქტებს ამზადებენ. ამდენი საოჯახო თუ საკარმიდამო საქმე კი მათ უბრალოდ დასაქმების, მით უმეტეს კი პოლიტიკაზე ფიქრის საშუალებას არ აძლევს“.

ილონა გვეუბნება, რომ მუნიციპალიტეტში განათლებამიღებული ქალებისთვის კარიერის შესაქმნელად მთავარი დაბრკოლება ტრანსპორტირებაც არის, რადგან სოფლებიდან მიკროავტობუსი ყოველდღიურად არ გადაადგილდება:

„თუ გადაადგილდება ისიც იმ დროს, როცა ადგილობრივებს დილის 7 საათზე მოწეული მოსავალი ბათუმის აგრარულ ბაზარში ჩააქვს და უკან საღამოს საათებში ბრუნდება“.

ამ ფონზე, იმასაც ფიქრობს, რომ მაღალმთიან მუნიციპალიტეტში ქალებისთვის მარტივი გახდა უფრო ბიზნესზე ფიქრი, ვიდრე პოლიტიკურ კარიერაზე. მისივე თქმით, მოწეულ პროდუქციას თუ თავიანთი ხელსაქმით შექმნილ სხვადასხვა ნაკეთობებს რეალიზაციას უკეთებენ - რაც მათთვის უკვე შემოსავლის წყაროა:

„ქედაში ტურისტების რაოდენობა ყოველწლიურად მატულობს, პარალელურად მატულობს საოჯახო სასტუმროები და მარნები, რომელსაც ხშირად ქალი უძღვება. ქედის მერიას უკვე აქვს პროგრამა „ქალთა მეწარმეობის განვითარება“, რომელიც ქალთა ბიზნესში ჩართვას და მათ ფინანსურ დამოუკიდებლობას უწყობს ხელს. გარდა ამისა, ქედის მერიაში მუშაობს „ქალთა ოთახი“, რომელიც არაერთ ტრენინგს ატარებს გენდერული თანასწორობის, ადრეული ქორწინების, ოჯახში და ქალთა მიმართ ძალადობისა თუ სხვადასხვა თემებზე. მუნიციპალიტეტის მერიის, საზოგადოების, განსაკუთრებით კი ქალების სწრაფვა ნელ-ნელა მიგვიყვანს იქამდე, რომ საზოგადოება გაითავისებს გენდერული თანასწორობის პრინციპებს და საბოლოოდ დაასამარებს გენდერულ უთანასწორობას“.

ილონა ასევე გვეუბნება, რომ მუნიციპალიტეტში ქალთა მიმართ ძალადობის შემთხვევების შესახებ ინფორმაციას ნაკლებად ფლობს. მისივე თქმით, რადგან ქედის მერიამ აამოქმედა ახალი პროგრამა ძალადობის მსხვერპლი ქალებისთვის, ე.ი ასეთი შემთხვევები (სამწუხაროდ) არსებობს.

„მუნიციპალიტეტში „ქალთა მიმართ და ოჯახში ძალადობის მსხვერპლებისათვის მხარდამჭერი მუნიციპალური ორკომპონენტიანი პროგრამა წელს ამოქმედდა, რომელსაც მუნიციპალიტეტის გენდერული თანასწორობის საბჭო 2022-2024 წლების სამოქმედო გეგმის ფარგლებში, ქალთა საინფორმაციო ცენტრის (WIC) მხარდაჭერით ახორციელებს; რომლის მიზანია ქალთა მიმართ ან/და ოჯახში ძალადობის მსხვერპლთა მხარდაჭერა და მოსახლეობის ცნობიერების ამაღლება. როგორც ჩემთვისაა ცნობილი, პროგრამა ძალადობის მსხვერპლის სტატუსის მქონე პირთა ფინანსურ დახმარებას და ალტერნატიული საცხოვრებელი ფართის დაქირავებას ითვალისწინებს. ასევე, ცნობიერების ამაღლებას ტრენინგ-სემინარების საშუალებით“ - დასძენს ილონა შავლიძე.

დაბოლოს, ქედაში არსებული პრობლემები ბევრი მუნიციპალიტეტისთვის დამახასიათებელია. კარგია, რომ ნელ-ნელა განვითარების მცირე „ოაზისები“ (საარჩევნო კვოტირება, ქალთა მეწარმეობის განვითარება, ქალთა ოთახი, ძალადობის მსხვერპლებისთვის პროგრამა) ჩნდება. ამ პროცესს სხვადასხვა აქტორების (მთავრობა, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები, მედია) მხრიდან მაქსიმალურად ხელი უნდა შეეწყოს.